Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Uzmanlar tarafından yürütülen yeni bir araştırmaya nazaran bugün hayatta olan ABD’li yetişkinlerin yaklaşık yarısı çocukken önemli ölçüde kurşuna maruz kaldı. Araştırmaya nazaran, kurşun kirliliği Amerikalıların IQ derecelerinde ortalama iki puandan fazla düşüşe neden oldu. Kurşun, birinci olarak 1923 yılında otomobillerin daha verimli çalışmasını sağlamak için akaryakıta eklendi lakin 1973’ten itibaren Amerika Birleşik Devletleri’nde etaplı olarak kullanımdan kaldırıldı, 1996’da büsbütün yasaklandı. Çalışmada, kurşunlu akaryakıtın yanmasının tepe yaptığı 1960’lı ve 1970’li yıllarda büyüyen Amerikalıların, kurşuna en fazla maruz kalan küme olduğu ve IQ derecelerinde düşüş yaşadıkları bulundu.
ÜLKENİN GENEL IQ DÜZEYİ DÜŞTÜ
Duke Üniversitesi ve Florida Eyalet Üniversitesi’nin çalışanlarının 2021 yılında yayımladığı ortak araştırmasında, 170 milyondan fazla Amerikalının çocukken kurşuna maruz kaldığını, bunun da kardiyovasküler hastalık, ruhsal hastalık ve bilişsel yetenek azalması riskini artırdığı tespit edildi. Kurşunun IQ üzerindeki tesirine ait mevcut araştırmalardan yararlanan araştırmacılar, Amerikalıların kurşunlu akaryakıttan kaynaklanan kirlenme sonucu ortalama 2,6 IQ puanı kaybettiğini tespit etti.
Proceedings of the National Academy of Sciences mecmuasında yayımlanan hakemli çalışmada, ABD’nin kurşun içeren gazları yasakladığı 1996 yılından evvel doğan insanlara odaklanıldı. Florida Eyalet Üniversitesi ve Duke Üniversitesi’nden araştırmacılar, çocukluk çağındaki kurşun maruziyetinin Amerika’ya yaklaşık 824 milyon puana yani kişi başına ortalama 2,6 IQ puanına mal olduğunu buldu. Kurşunlu akaryakıtın 1996 yılında ABD’de büsbütün yasaklanmış olması, sonrası için kıymetli bir adım olsa da 1996 yılından evvel doğanlar için gerçek bir felaketti. Kurşunlu akaryakıta maruz kalmanın en yaygın neden, araba egzozunu solumaktı.
BİLİŞSEL BOZUKLUK KURŞUNDA TETİKLENİYOR
Florida Eyalet Üniversitesi’nde sosyoloji doçenti ve üniversitenin Demografi ve Nüfus Sıhhati Merkezi’nde öğretim üyesi olan çalışmanın baş muharriri Michael McFarland, kurşun maruziyetinden etkilenen insan sayısının şaşırtan derecede çok olduğunu söyledi. McFarland, “Biz kurşunun çoklukla çocuklar için bir sorun olduğunu düşünüyoruz, alışılmış ki o denli. Fakat hakikaten bilmek istediğimiz şey, maruz kalan çocuklara ne olduğu” açıklamasında bulundu. McFarland, çoğu durumda 2-3 puanlık bir IQ farkının, bir bireyin IQ dağılımının alt tarafında olmadığı sürece olağan olduğunu söyledi. Lakin bilişsel bozukluğa daha yatkın olan bireylerde, birkaç puanın çok önemli bir durum olduğunu iletti.
Michigan Üniversitesi Halk Sıhhati Okulu’nda epidemiyoloji ve etraf sıhhati bilimleri doçenti olan Sung Kyun Park nüfus bazında ortalama IQ’yu küçük bir ölçü bile aşağı kaydırmanın büyük sonuçları olabileceğini belirtti.
Kurşun solumanın kalp ve böbrek hastalıklarıyla da ilişkilendirildiğini ileten uzmanlar, çocukların kanlarındaki kurşun düzeylerinin son yıllarda ABD’de kıymetli ölçüde düştüğünü lakin kurşuna maruz kalma durumunun hâlâ devam ettiğini iletti. ABD’de günümüzde daha görünür bir formda kurşuna maruz kalanların siyahi vatandaşlar olduğunu ileten uzmanlar 45 yaşın altındaki birden fazla siyahi yetişkinin kanlarındaki kurşun ölçüsünün tasa verici seviyede olduğunun altını çizdi.
2014’E DAMGA VURAN OLAY: FLINT SU KRİZİ
Genellikle düşük gelirli bireylerin yaşadığı mahallelerde kurşuna maruziyetin bitmediğini ileten araştırmacılar bilhassa 2015 yılında yaşanan Michigan Flint Su Krizi‘ne dikkat çekti.
Takvimler 2014 yılını gösterirken ABD’nin Michigan eyaletinin Flint kenti sakinleri bir sabah sularının farklı bir renkte aktığını görerek uyandı. Musluktan gelen su hem berbat kokuyor hem makus görünüyordu. Üstelik tadı çok berbattı. Flint sakinleri ellerinde su bidonlarıyla kentin suyunu protesto ederken yetkililer bölgedeki suyun hayli sağlıklı olduğu konusunda diretiyordu. Lakin halk buna ikna olmadı ve uzun süren bir gayret sonucunda konutlarındaki suyun yetkililer tarafından incelenmesini sağladı. 252 haneden alınan su örneklerinde ağır ölçüde kurşun unsuru tespit edildi. Bölgedeki tabipler sadece bir yıl içinde Flint’te yaşayan çocukların kanlarındaki kurşun düzeylerinin çok yüksek olduğunu kimi mahallelerde durumun denetimden çıktığını iletti. Kurşun, bir çocuğa tüm ömür seyahati boyunca yapabilecek en makûs şeylerden biriydi ve Flint’te, yaklaşık 9 bin çocuğa 18 ay boyunca kurşunla kirlenmiş su verildi.
FABRİKALAR ATIKLARINI NEHİRE ATIYOR
Şehrin kalbinden akan Flint Irmağı’nın kıyılarında birçok lokal fabrika yer alıyordu. Bu sanayilerden gelen işlenmiş ve işlenmemiş atıklar için resmi olmayan bir atık boşaltma alanı olarak da Flint Irmağı görülüyordu. Otomobil fabrikalarından et paketleme tesislerine, kereste ve kağıt fabrikalarına kadar birçok sanayinin atığı Flint ırmağına karışıyordu. Atıkların bilinciz bir halde bu nehire atılması yetersiz su arıtımıyla birleşince yüz binden fazla kentli içme suyunda bulunan yüksek düzeydeki kurşuna maruz kaldı. Su kaynağında kurşun olduğu kanıtlandıktan sonra, 2016 yılının Ocak ayında kentte harika hâl ilan edildi ve Flint sakinleri içme, pişirme, paklık ve yıkanma için sırf şişelenmiş yahut filtrelenmiş su kullanmaları konusunda bilgilendirildi. 2017 yılında ise su kalitesi kabul edilebilir düzeye geldi ve iyileştirmeler 2020 yılına kadar devam etti.
Kurşunun hiç bitmeyen bir öykü olduğunu ileten uzmanlar yakın vakitte yüksek ölçüde kurşuna maruz kalmış çocuklar için tıbbi müdahalelerin mümkün olduğunu fakat bu metotların 1996 yılından evvel doğan yetişkinler için işe yaramayacağını belirtti.
Kurşun unsuruna maruziyetin Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere dünyadaki birçok toplumda hâlâ devam ettiğine dikkat çeken uzmanlar gelişmiş ülkelerde, kurşunun boyalarda, borularda bulunduğunu ve bu hususun su, hava, toprak yoluyla bedenimize sızdığını söyleyerek ikazda bulundu.